De Yamaha AX-492 is een versterker uit eind jaren 90. De gehele set kon worden bediend met een afstandsbediening, dat was in die periode niet bijzonder meer, maar wat je niet zo vaak zag was een gemotoriseerde bronkeuzeschakelaar. Die bronkeuzeschakelaar is helaas ook het probleem waarom deze versterker niet meer naar behoren werkt. Zodra hij wordt bediend wordt hij wel aangestuurd maar de schakelaar kan niet meer bepalen op welke positie hij staat en stopt er uiteindelijk mee. De vermoedelijk oorzaak hiervan is opgehoopt vuil en stof en dat is prima te reinigen. Daarnaast geeft de balanspotmeter wat problemen waardoor het linkerkanaal uitvalt.

Dit keer beginnen we niet op de werkbank maar buiten, er moet eerst wat stof worden verwijderd.

De versterker is modulair opgebouwd en de meeste kabels zijn voorzien van stekker of klem verbindingen. Dat maakt het onderhoud makkelijk.

Tijdens het schoonmaken begin ik direct met het demonteren van de versterker, hij moet straks toch helemaal uit elkaar en zo kan ik makkelijker in de lastig te bereiken hoekjes en gaten komen.

Nu de versterker enigszins stofvrij is en ontdaan van het overgrote deel van z’n ingewanden kan hij naar de werkbank.

Als de schakelaars in een versterker vervuild raken dan is het bij de potmeters meestal niet veel beter, in dit geval heeft de balanspotmeter ook al wat problemen. Contactspray kan dit kortstondig verhelpen maar een grondige reiniging is beter. De tie-wraps op de potmeters / schakelaars zorgen ervoor dat ik straks weer weet welke waar moet komen zonder dat ik de waardes op hoef te zoeken in de service manual.

De loudness schakelaar zit met slechts één soldeerlip vast aan de print, slordig in een verder erg netjes en service vriendelijk gebouwd apparaat

En dan de hoofdverdachte, een ALPS SRBAA46 “Rotaryswitch with Motor 6pos/2”

Om hem goed te kunnen schoonmaken moet hij van de print en dat zijn flink wat pootjes, lang leve de slobberbout!

Na het desolderen even de fluxresten weghalen en het ziet er weer keurig uit.

De potmeters, bronkeuzeschakelaar en de schakelaar voor de recordmonitor. Deze gaan zo in de ultrasoon-reiniger voor een goede wasbeurt.

De onderzijde van de bronkeuzeschakelaar is open waardoor er zich vrij makkelijk stof en vuil ophoopt. De afzonderlijke schakelaars (zwart) worden met lipjes vastgehouden, deze kun je voorzichtig terugbuigen en het asje kan naar buiten worden getrokken.

Nu de onderdelen in de ultrasoon-reiniger liggen is het tijd om de print eens te inspecteren. Het is goed te zien dat er een eerder “reparatiepoging” is ondernomen met contactspray, de print en schakelaars plakken en het stof zit er aan vastgeplakt. Naar mijn idee doet dit meer kwaad dan goed. Ook de onderzijde van de diverse printplaten wordt goed bekeken om te controleren of er geen breukjes in de solderingen zitten.

Ook in de bronkeuzeschakelaar zitten volop restanten van contactspray.

Nadat ik de afzonderlijke schakelaars die samen de hele bronkeuzeschakelaar vormen samen met hun as uit de behuizing heb gehaald monteer ik ze weer op volgorde op de as zodat ze in één geheel in de ultrasoon-reiniger kunnen. Let goed op de positie van de schakelaars. Ze kunnen er door de vlakke kanten aan de as op twee manieren op en er is niet vervelenders als dat je de schakelaar weer uit elkaar moet halen omdat het niet goed is. Let ook op de positie van de voorste nokkenschakelaar. Soms kan die eindeloos ronddraaien maar in dit geval zit er zowel links als rechts een begrenzing op. Monteer je de as verkeerd dan kan het zijn dat wanneer de schakelaar weer in elkaar zit je niet ver genoeg naar links of rechts kunt draaien.

Maak veel foto’s voordat je dit soort schakelaars demonteert. Een foutje is zo gemaakt, herstel betekent extra risico op bijkomende schade als de schakelaar nogmaals uit elkaar moet.

De afzonderlijke schakelaars naast elkaar.

Ondanks de reinigingsbeurt is er bij de voorste twee schakelaars, links op de foto, nog veel oxidatie te zien. Deze twee worden gebruikt om de positie van de schakelaar vast te stellen. Waarom deze veel ernstiger zijn geoxideerd dan de andere twee is mij niet duidelijk.

Met een kleine dop (4mm) is het binnenwerk van de schakelaar eenvoudig te verwijderen zonder dat de nokjes breken.

Daarna is het een kwestie van goed poetsen totdat alle vet, vuil en oxidatie weg is.

Zowel bij de contacten aan de binnenzijde van de schakelaar. Bij deze schakelaar zijn de contacten iets ingesleten.

Ook de twee contactjes van het draaiende deel worden schoongepoetst.

Hierna breng ik met een wattenstaafje wat Electrolube SGB 2GX aan op de contacten.

En als je dit bij alle afzonderlijke delen hebt gedaan dan kan de schakelaar weer in elkaar.

De tandwielen waarmee de schakelaar wordt aangedreven worden voorzien van nieuw vet.

En daana kan de schakelaar weer dicht worden gemaakt en is hij klaar om te worden teruggeplaatst.

De record-selector schakelaar is ook gereinigd en wordt eveneens van een een beetje electrolube voorzien. De achterkant van deze schakelaars kun je iets openbuigen zodat je goed bij de contacten kunt.

Nu alle schakelaar en potmeters klaar zijn is het een kwestie van de versterker weer in omgekeerde volgorde in elkaar bouwen.

Alle printen zitten weer op hun plek, het frame zit weer in elkaar.

De toonregeling en record selector zitten netjes achter een klep weggewerkt.

En als alles in elkaar zit is het een kwestie van testen. Zoals verwacht werkt de bronkeuze weer naar behoren.

Tot slot controleren we nog even de ruststroom en de DC offset op de uitgang.

Van links naar rechts: Ruststroom linker kanaal, DC offset linker kanaal, DC offset rechter kanaal, Ruststroom rechter kanaal.

Zoals te zien is de ruststroom op beide kanalen identiek. Links heeft iets hogere DC offset dan rechts maar 10.44mV is zeer acceptabel.

In de meeste versterkers regel je de rustsroom met behulp van trimpotmeters, in dit geval is de ruststroom vooraf bepaald met een vaste weerstand (R288 en R289). Pas als de ruststroom buiten de voorgeschreven waardes valt komt hoef je dus actie te ondernemen.

Ik kreeg ooit eens de vraag waarom ik zoveel multimeters gebruik bij het afregelen van een versterker. De reden hiervoor is dat in veel versterkers de transistoren op één koelblok zitten. Door de temperatuur van de transistoren op het linker en rechter kanaal (of voor/achter/center bij een surround receiver) beïnvloeden de kanalen elkaar. Als je het ene kanaal hebt afgeregeld kan het volgende kanaal alweer een flink stuk verlopen zijn. Deze methode vergt vaak iets meer tijd maar dan weet ik in ieder geval zeker dat de kanalen gelijk staan.

Tot slot:

De ALPS SRBAA46 schakelaar komt onder meer ook voor in de Yamaha AX-590 en AX-970. Heeft jouw versterker soortgelijke klachten of wordt er maar meer één kanaal doorgegeven of kraakt de weergave dan is de kans groot dat dit de oorzaak is. Reparatie is in mijn ogen lonend, deze versterkers klinken uitstekend en het is zonde om ze als e-waste te laten eindigen.